امریکا دهان ایکس را با گلوله بست

مطلع الفجر- معصومه طاهری/ به نقل از جوان رهبر معظم انقلاب پیش از آغاز بیانات‌شان در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، از مهمانان این کنفرانس خواستند برای روح «مالکوم ایکس»، رهبر شهید مسلمانان امریکایی فاتحه‌ای قرائت کنند؛ فاتحه‌ای که برای خیلی‌ها عجیب بود و باعث شگفتی شد، اما مالکوم ایکس کیست که ولی‌امر مسلمین جهان در چنین کنفرانسی نام او را با عزت و احترام بردند و نخبگان جهان اسلام برای او فاتحه می‌خوانند. مالکوم مسلمان‌زاده از هیچ‌کدام از مذاهب اسلامی نبود، او یک ره‌یافته سیاهپوست امریکایی است که ماجرای تحول خودش و نیز تحولی که در جهان به‌خصوص در امریکای شمالی ایجاد کرد، مهم و تاریخی بود.

تاریخ زندگی مالکوم ایکس مبارز سیاهپوست امریکایی
مالکوم ایکس سال ۱۹۲۵ در ایالت اوهامای امریکا به دنیا آمد. پدرش کشیش مذهبی و از جمله افرادی بود که برای حقوق مدنی سیاهپوستان فعالیت می‌کرد. هشت ساله بود که جسد پدرش را کنار ریل راه‌آهن پیدا کردند و مادرش بیش از این تاب نیاورد و در بیمارستان روانی‌ها بستری شد. روزی برای فروختن یک ساعت دزدی به جواهرفروشی رفت، به دام پلیس گرفتار و به 10 سال حبس محکوم شد، اما سال‌های حبس، از مالکوم ایکس انسان دیگری ساخت. او آموخت که هیچ‌گاه برای آموختن دیر نیست، حتی اگر گرفتار میله‌های زندان باشد. 20 سال در زندان با برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت خود به مطالعات پردامنه علمی و مذهبی پرداخت.

به تدریج با سیاهپوستان مسلمانی آشنا شد که همبندش بودند؛ افرادی از گروه «ملت مسلمان». اتحاد، برادری و برابری، سه اصل جدایی‌ناپذیر در اسلام بود و تبعیض نژادی در آن معنا نداشت. او سیر مطالعاتی و تحقیقاتی خویش را ادامه داد و تا جایی پیش رفت که به عنوان سخنگوی این جمعیت برگزیده شد. تبلیغات مذهبی و اعتقادی او در امریکا، باعث شد تعداد زیادی از سیاهپوستان با اسلام آشنا شوند و در مدت کوتاهی به عضویت گروه «ملت مسلمان» درآیند. سفر به سرزمین وحی و زیارت خانه خدا، برگ افتخار دیگری بود که در دفتر زندگی مالکوم ایکس جای گرفت. آن‌گونه که خودش اشاره کرده، در این سفر روحانی و مقدس با معنای واقعی اتحاد و برابری میان مسلمانان آشنا شد و حقیقت اسلام را فرا گرفت. مالکوم در مناسک حج دید که هیچ فرقی بین سفید و سیاه نیست، همه مسلمانان از هر طبقه و نژادی که باشند با صلح و دوستی کنار یکدیگر جمع می‌شوند و عالی‌ترین مراسم مذهبی و اعتقادی خویش را به جای می‌آورند. مالکوم پس از بازگشت از مناسک حج، نام حاج‌ملک شباز را برای خود برگزید و درصدد ایجاد تشکیلاتی گسترده برآمد تا به وسیله آن، مسلمانان جهان را با نژادهای گوناگون به همدلی و ظلم‌ستیزی فراخواند، اما سرانجام هنگام سخنرانی در سالن بالروم مانهاتان، با شلیک چند گلوله به زندگی پرفراز و نشیب او پایان دادند.

تأثیرپذیری هنر از زندگی مالکوم ایکس
بعد از کشته شدن مالکوم در امریکا بسیاری تازه فهمیدند که او که بود و چه هدفی داشت؛ از جمله فیلم «مالکوم ایکس» که سال ۱۹۷۲ در سبک مستند به کارگردانی آرنولد پرل ساخته شد. اما مهم‌ترین فیلمی را که تا به امروز درباره زندگی و شخصیت مالکوم ساخته شده، «اسپایک لی»، کارگردان سیاهپوست و سرشناس سینمای جهان در سال ۱۹۹۲ ساخت. اسپایک لی، تنها فیلمسازی است که توانسته پس از تلاش‌های فراوان به مکه راه یابد. دنزل واشنگتن در این فیلم با بازی درخشان خود توانست سختی‌ها و مشقت‌های سیاهان را به تصویر بکشد. الکس هالی، نویسنده کتاب «ریشه‌ها» هم براساس مصاحبه‌هایی که در سال‌های ۱۹۶۵ – ۱۹۶۳ با مالکوم انجام داده بود، «اتوبیوگرافی مالکوم ایکس» را به رشته تحریر درآورده است.

نوه مالکوم شباز، میراث‌دار پدربزرگ مبارز
ملانی فرانکلین، مجری پرس‌تی‌وی درباره نوه مالکوم ایکس می‌گوید: «درست است که اسلام مالکوم ایکس ناقص بود، اما به عنوان یک رهبر سیاهپوست اسلامی روی او خیلی حساس بودند و از او می‌ترسیدند. وقتی جوانی از نسل همان مرد با این تفاوت که شیعه شده می‌خواست به کشور انقلابی ایران یعنی دشمن درجه یک امریکا خود را وصل کند به مراتب خطر بیشتری داشت. او می‌توانست خیلی‌ها را جذب کند و اگر به ایران می‌آمد پتانسیل آن را پیدا می‌کرد که خیلی بیشتر از پدربزرگش خطرساز باشد. به او با عنوان یک بمب نگاه می‌کردند که هر آن احتمال انفجار آن می‌رفت، پس مسلم است که او را از سر راه بردارند.»

محمدحسن گلزاری از دوستان شهید مالکوم شباز نیز می‌گوید: «آنچه من از مالکوم فهمیدم این بود که طرز فکرش از سنش بسیار جلوتر بود زیرا پدربزرگش وقتی از زندان درآمد و شروع به تبلیغ اسلام کرد، ۳۵ سال سن داشت و از همان‌جا انقلابی بزرگ را آغاز کرد، اما مالکوم همین کار را در ۲۶ سالگی آغاز کرد. او به همین دلیل هم کشته شد.» زندگی و شهادت مالکوم ایکس و نوه‌اش نشان داد در جامعه‌ای غرق در نژادپرستی و فساد و با گذشته‌ای سرشار از رنج و اشتباه، می‌توان با توکل، مقاومت و مبارزه، به فرد و رهبری تأثیرگذار تبدیل شد.

در پی درخواست قرائت حمد رهبر معظم انقلاب از حضار ششمین کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین برای «مالکوم ایکس»، انتظار است که رسانه ملی با پخش این فیلم سینمایی یاد این شهید را زنده کند.